Jelenin

Kościół p.w. św. Mikołaja

Kościół, zbudowany z kamienia polnego i mający wysoki ostrokątny dach dwuspadowy pochodzi prawdopodobnie z połowy XV w. Być może jednak w tym czasie był tylko obudowywany lub stawiano nową budowlę na istniejących już starych fundamentach. Można byłoby też założyć, że wybudowano go już tu dużo wcześniej.
Wniosek taki nasuwa się po przeprowadzeniu następujących rozważań:
Według polskich przypuszczeń i prowadzonych badań kościół w Jeleninie zbudowany został w XIII w. przez św. Jadwigę - Księżniczkę Śląską (1174 - 1243) córkę księcia Bertholda IV i żonę Księcia Henryka Brodatego. Pierwotnie była to jednonawowa bryła kościoła zbudowana z kamienia polnego i rudy bagiennej posiadająca kształt dzisiejszy lecz bez wieży, zakrystii i kruchty.
Elewacja była bez tynku, dach kryty gontem, a okna bardzo wąskie i umieszczone wysoko - to ze względu na średniowieczne funkcje obronne - służąc za schronienie wiernym w sytuacjach zagrożenia w czasie wojen i niepokojów. Nawę niższą i z płaskim stropem od prezbiterium wyższego ze sklepieniem nieco wyższym drewnianym kolebkowym oświetlonym od wschodu wąskim aż po strych oknem, oddziela zachowany do czasów obecnych ostrołukowy łuk tęczowy. Na przestrzeni wieków kościół poddawany był wielokrotnie remontom, renowacjom, przebudowom i rozbudowom. Pierwszym było dobudowanie do ściany zachodniej na początku XIV w kwadratowej w rzucie wieży a kilkanaście lat zapewne później potężnych przypór. W XIV lub na początku XV w. wnętrze kościoła ozdobiono umieszczonymi na tynku malowidłami o tematyce biblijnej a polichromią pokryto północne ściany prezbiterium i nawy, wschodnią ścianę nawy oraz powierzchnię łuku tęczowego. Gruntownej przebudowy dokonano w końcu XV w. W ramach tej przebudowy prawdopodobnie dostawiono zakrystię i kruchtę a także wzniesiono chór muzyczny z wymurowanymi z cegły w narożniku nawy, kręconymi schodami.
W okresie reformacji kościół katolicki przeszedł w roku 1540 w ręce ewangelickich chrześcijan i dopiero w roku 1668 został ponownie przejęty przez katolików.
Większe remonty miały jeszcze miejsce w XVII lub XVIII w. - poszerzono wówczas południowe okna nawy. W II połowie XIX w. wyremontowano dachy i uformowane zostały w obecnym kształcie szczyt kościoła i wieży zaś w 1900 r., prezbiterium pomalowano jednolitym jasnym kolorem a nawy otrzymały malaturę architektoniczno-roślinną.
Tynki zewnętrzne nałożono w XVII w. prawdopodobnie by zakryć wcześniejsze i świeże przeróbki i przemurowania, lub ze względu na ówczesną modę gdyż w okresie baroku obowiązywało tynkowanie budowli.
Okalający kościół mur z kamienia polnego pochodzi z XV w. a do muru w jego południowo wschodniej części przylega dobudowana w 1746 r. kaplica nagrobna.
Ostatni z większych remontów przeprowadzono w drugiej połowie lat siedemdziesiątych XX w. - wtedy poddano renowacji ołtarz główny i ołtarze boczne, nastrojono organy, odmalowano ściany odkrywając na łuku tęczowym fragment polichromii, przełożono dach i wykonano tynkowanie całej bryły kościoła. Organizatorem tego remontu był ówczesny proboszcz Mieczysław Surlas a kościół i społeczność parafialna została w 1982 r. wyróżniona II nagrodą MKiS w skali kraju.
Kościół posiada bogate wyposażenie wnętrza w skład którego wchodzą rzeźba, malarstwo i rzemiosło artystyczne. Najstarszym zabytkiem jest zachowany z XIV fragment polichromii w łuku tęczowym przedstawiający św. Jerzego walczącego ze smokiem. Istniejące pozostałe fragmenty polichromii - m. in. po stronie południowej łuku przedstawiający Matkę Boską Opiekunkę - pokryte są obecnie pobiałą. Bardzo cennym zabytkiem sztuki gotyckiej jest rzeźbiony w drewnie w formie tryptyku ołtarz główny przedstawiający Maryję z Dzieciątkiem i dwunastu Apostołów a w predelli scenę złożenia Chrystusa do grobu. Na odwrocie skrzydeł bocznych przetrwały dobrze zachowane cztery sceny z życia św. Mikołaja Biskupa - patrona kościoła.
Godne uwagi jest również rzeźbione, kamienne sakramentarium z 1497 r. w kształcie gotyckiej monstrancji ozdobionej strzelistymi filarami i dekorowane rzeźbami aniołów i ludzkich głów a prześwity zdobione żelazną ozdobną kratą. Z okresu renesansu pochodzą trzy płyty nagrobne umieszczone na ścianach zewnętrznych przedsionka a okres manieryzmu reprezentuje chrzcielnica rzeźbiona w kształcie kielicha zdobiona wyobrażeniami herm i puttów.
Z okres baroku są dwa identyczne w formie ołtarze boczne z 1749 r. z obrazami w nastawach. Jeden z ołtarzy poświęcony jest św. Annie przedstawionej w obrazie malowanym techniką olejną na płótnie. Obraz flankują św. Józef i św. Joachim. Na drugim ołtarzu na obrazie olejnym widnieje wyobrażenie św. Nepomucena a figury boczne przedstawiają św. Dorotę i św. Barbarę. Barokowe są również ustawione w prezbiterium lub w nawie figury św. Katarzyny a także Pieta oraz figura Chrystusa Zmartwychwstałego Wszystkie rzeźby powstały w XVIII w.
Z XVII w pochodzi malowany techniką olejną na płótnie obraz św. Hieronima. Przedstawiający nagie popiersie świętego zamyślonego w trakcie pisania. Jest jeszcze jeden obraz z nieznaną datą powstania malowany na desce przedstawiający scenę zmartwychwstania.
W elewacji kościoła i wewnątrz dawnej kaplicy nagrobnej znajduje się osiem kamiennych barokowych płyt epitafijnych, zdobionych płasko rzeźbioną dekoracją.
Rzemiosło artystyczne to sześć ( cztery z 1739 r. i dwa z 1751 r.) cynowych świeczników profilowanych zdobionych motywem akantu oraz z połowy XVII w. ażurowa wieczna lampka z brązu, pozłacana, zdobiona motywem palmet, wici roślinnej, owoców granatu.

• Tekst pochodzi z portalu Wratislaviae Amici.

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabstein Balthasar's von Knobelsdorf † 1543, mit der ungefüge gezeichneten Figur des Verstorbenen.
• Mehrere Grabsteine mit Barock- und Rococo-Umrahmungen.

Wyciąg z inwentaryzacji hrabiego Hoverdena

• 1514. Knobelsdorf, Balth. v., auf Herbesdorf.
• 1543. Knobelsdorf, Hans v.
• 1544. Knobelsdorf, Franz v.
• 1679. Wagner, A. Elis., geb. Rethel.
• 1705. Wagner, Dor., geb. Eysmachin.
• 1754. Krug, Anna Reg., geb. Sicherin, und Gatte:
• 1754. Krug, Heinr., gest. 1773.
• 1756. Knobelsdorf, Georg Frdr., auf Hirschfeldau.
• 1760. Knobelsdorf, Christ. Balth. v., gest. 1795.
• 1760. Knobelsdorf, Frdr. Gottl. von

Płyta nagrobna Balthasara von Knobelsdorf † 1514

Płyta nagrobna Blthasara von Knobelsdorf z Sobina, w stroju rycerskim, zmarłego w 1514 roku. Z lewej i prawej strony znajdują się dwie płyty nagorbne z tego samego okresu z wyrzeźbionymi pośrodku krzyżami oraz herbami rodziny von Knobelsdorf.

Epitafium Anny Wagner † 1679

Epitafium Anny Elisabeth Wagner, córki Theofhila Retela, żony Beniamina Wagnera, zmarłej 20 marca 1679 roku w wieku 46 lat.

HIR WIRD ERDE MIT ERDE BEDECHT
NEMLICH DER ENT SEELTE LEIB
DER WOHLEDLE HOCH EHR V. TUGEND REICHEN
FRAUEN ANNA ELISABETH DES WEIIL. HOCH EDELEN
VND GESTR HERRN THEOPHILI RETHELS VON VND
AVFF HIRSCHFELDAU HOCH FURSTL: LOBKOWITZISCHEN
HOFF RATHS VND CAMMER DERECTORIS IM FURSTEN
THUM SAGAN EHE LEIBL: FR: TOCHTER WELCHE MIT TIT:
HERN BENIAMIN WAGNERN AVF HIRSCHFELDAU IN
LIEBVOLLER EHE ZV GEBRACHT 11 IAHR 6 WOCHEN
STARB ANNO 1679 DEM 20 MARTY IHRES
ALTERS 46 IAHR ABER IHR HIMMLISCHES
THEIL DIE SEELE LEBET BEY GOTT VND
FREUET SICH AVFF DES IRRDISCHEN
HEMMLISCHE VERKLAPFRVNG.

Epitafium Dorothei Wagner † 1705

Epitafium Dorothei Wagner, urodzonej 30 października 1651 roku a zmarłej 5 maja 1705 roku.

Epitafium Johanna Krug i jego żony Anny

Epitafium Anny Reginy Krug zd Sicher, urodzonej 22 stycznia 1695 roku a zmarłej 18 marca 1754 roku w wieku 59 lat 1 miesiąca i 22 dni oraz jej męża Johanna Heinricha Krug, urodzonego 29 października 1692 roku a zmarłego 9 sierpnia 1773 roku w wieku 80 lat 9 miesięcy i 22 dni.

Jezus ukrzyżowany

Płyta z Jezusem ukrzyżowanym w otoczeniu dwóch aniołów.

ICH WEIS IESVS MEIN ERLOS=
ER LEBET VND ER WIRDT MICH AVS
DER ERDEN WIEDER VMB
AVF ER WECKEN ZVM EWIGEN LEBE

Proszę o nadesłanie zdjęć pozostałych epitafiów